Người Dùng AI Ngày Càng Lo Ngại: Làn Sóng Lừa Đảo, Quấy Rối, Deepfake Đáng Báo Động

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển với tốc độ vũ bão, mang lại vô vàn lợi ích và tiềm năng to lớn. Tuy nhiên, song song với sự phát triển đó, mặt tối của AI cũng ngày càng lộ rõ, khiến cộng đồng người dùng không khỏi bất an. Theo một báo cáo từ Genk.vn (ngày 15/02/2025), nỗi lo ngại về việc AI bị lạm dụng cho các mục đích xấu như lừa đảo, quấy rối và tạo deepfake đang ngày càng gia tăng, đặt ra những thách thức nghiêm trọng về an toàn và đạo đức.

Làn Sóng Lo Ngại Dâng Cao Trong Cộng Đồng Người Dùng AI

Không còn là những lo ngại mơ hồ, giờ đây người dùng đang trực tiếp cảm nhận hoặc nhận thức rõ ràng hơn về những rủi ro tiềm ẩn khi AI ngày càng trở nên tinh vi và dễ tiếp cận. Sự gia tăng các vụ việc lạm dụng AI được báo chí đưa tin, cùng với những trải nghiệm cá nhân hoặc của người xung quanh, đã góp phần làm dấy lên làn sóng lo ngại mạnh mẽ này.

“Vỏ Bọc” Tinh Vi Của Tội Phạm AI: Các Mối Đe Dọa Hiện Hữu

Những lo ngại của người dùng tập trung vào ba nhóm hành vi lạm dụng chính, nơi AI đang trở thành công cụ đắc lực cho kẻ xấu:

1. AI Lừa Đảo (Scams): Tinh Vi và Khó Lường Hơn

• Giả Mạo Giọng Nói (Voice Cloning): Kẻ gian sử dụng AI để tạo ra các đoạn ghi âm giả giọng người thân, bạn bè đang gặp nguy cấp (tai nạn, bị bắt cóc…) để yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp. Giọng nói giả ngày càng tự nhiên khiến việc nhận biết trở nên cực kỳ khó khăn.
• Phishing Siêu Cá Nhân Hóa: AI có thể tự động tạo ra hàng loạt email, tin nhắn lừa đảo (phishing) được cá nhân hóa cao độ dựa trên thông tin thu thập được về nạn nhân, khiến họ dễ dàng sập bẫy hơn nhiều so với các tin nhắn rác thông thường.
• Tạo Website/Nội Dung Giả Mạo: AI giúp tạo nhanh chóng các trang web giả mạo (ngân hàng, dịch vụ công, trang đầu tư…), các bài báo, video quảng cáo dự án “ma” một cách chuyên nghiệp để lừa đảo người dùng.

2. AI Quấy Rối (Harassment): Tự Động Hóa Sự Thù Ghét

• Tấn Công Bằng Tin Nhắn Hàng Loạt: AI có thể được dùng để tạo và gửi hàng loạt tin nhắn mang tính đe dọa, xúc phạm, hoặc tung tin đồn thất thiệt nhắm vào một cá nhân hoặc một nhóm người một cách tự động.
• Tạo Nội Dung Bôi Nhọ: AI có thể được dùng để viết các bài đăng, bình luận tiêu cực, sai sự thật nhằm hạ bệ uy tín hoặc quấy rối tinh thần nạn nhân trên mạng xã hội.
• Chatbot Độc Hại: Một số chatbot AI có thể bị lập trình hoặc “bẻ khóa” để đưa ra những phát ngôn thù địch, quấy rối hoặc thao túng người dùng.

3. Deepfake: Khi Thực Tế Bị Bóp Méo Nguy Hiểm

• Nội Dung Khiêu Dâm Giả Mạo (Non-Consensual Intimate Imagery – NCII): Đây là một trong những ứng dụng deepfake đáng báo động nhất, nơi hình ảnh hoặc video nhạy cảm giả mạo của một người (thường là phụ nữ) được tạo ra và phát tán mà không có sự đồng thuận, gây tổn hại nghiêm trọng về danh dự và tinh thần.
• Tuyên Truyền Giả Mạo Chính Trị: Deepfake có thể tạo ra các video giả mạo chính trị gia phát ngôn sai lệch, gây hiểu lầm, kích động hoặc ảnh hưởng đến kết quả bầu cử.
• Mạo Danh Để Lừa Đảo: Sử dụng deepfake video hoặc audio để mạo danh người khác trong các cuộc gọi video, xác minh danh tính nhằm mục đích lừa đảo tài chính hoặc chiếm đoạt tài khoản.

Tại Sao Nỗi Lo Ngày Càng Lớn?

Sự gia tăng lo ngại này không phải là không có cơ sở:

• Công cụ AI ngày càng mạnh và dễ tiếp cận: Các mô hình AI tạo sinh (văn bản, hình ảnh, giọng nói, video) ngày càng mạnh mẽ và được cung cấp rộng rãi, đôi khi miễn phí, khiến rào cản kỹ thuật để tạo ra nội dung lừa đảo/giả mạo ngày càng thấp.
• Tin tức về các vụ lạm dụng gia tăng: Truyền thông liên tục đưa tin về các vụ lừa đảo bằng voice cloning, các vụ phát tán deepfake,… làm tăng nhận thức và sự bất an trong cộng đồng.
• Thiếu quy định và chế tài hiệu quả: Khung pháp lý và các biện pháp kỹ thuật để ngăn chặn, phát hiện và xử lý các hành vi lạm dụng AI vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ.

Hậu Quả Khôn Lường

Việc AI bị lạm dụng gây ra những hậu quả nghiêm trọng:

• Thiệt hại tài chính: Nạn nhân của các vụ lừa đảo AI có thể mất số tiền lớn.
• Tổn thương tinh thần và danh dự: Nạn nhân của quấy rối và deepfake (đặc biệt là NCII) phải chịu đựng sự đau khổ, xấu hổ và tổn hại tâm lý nặng nề.
• Xói mòn niềm tin: Niềm tin vào thông tin trên mạng, vào các phương tiện truyền thông, thậm chí vào cả người thân (qua giọng nói giả) bị suy giảm nghiêm trọng.
• Bất ổn xã hội: Deepfake chính trị có thể gây chia rẽ, xung đột và làm suy yếu nền dân chủ.

Cần Hành Động Ngay: Hướng Đi Nào Cho Tương Lai AI An Toàn?

Để đối phó với mặt tối của AI, cần có sự chung tay từ nhiều phía:

• Nhà phát triển AI: Xây dựng các hệ thống AI có trách nhiệm, tích hợp sẵn các biện pháp an toàn, phát hiện lạm dụng.
• Các nền tảng trực tuyến: Tăng cường kiểm duyệt, gỡ bỏ nội dung độc hại do AI tạo ra, hợp tác chia sẻ thông tin về các mối đe dọa.
• Cơ quan quản lý: Xây dựng khung pháp lý rõ ràng, đủ mạnh để răn đe và xử lý các hành vi lạm dụng AI.
• Người dùng: Nâng cao nhận thức, cảnh giác với các dấu hiệu lừa đảo, deepfake; trang bị kỹ năng số cần thiết; báo cáo các nội dung đáng ngờ.
• Nghiên cứu và phát triển: Tập trung vào các công nghệ phát hiện deepfake, xác thực nội dung và bảo vệ người dùng.

(Phần kết luận – Conclusion)

Nỗi lo ngày càng tăng của người dùng về lừa đảo, quấy rối và deepfake do AI tạo ra là hoàn toàn có cơ sở và đáng báo động. Đây là mặt trái nguy hiểm của một công nghệ đầy tiềm năng. Để đảm bảo AI phát triển một cách có lợi và an toàn cho xã hội, việc nhận diện, phòng ngừa và đấu tranh chống lại các hành vi lạm dụng AI là trách nhiệm cấp bách của tất cả chúng ta – từ nhà phát triển, nhà quản lý đến mỗi người dùng cuối.